Δευτέρα 13 Αυγούστου 2012

Αυτάρκεια

   Ίσως από τα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης και μετά, η λέξη αυτάρκεια αποτελεί κλειδί στη διαπραγματευτική δύναμη μίας χώρας. Αυτάρκεια αγροτικών, καταναλωτικών και βιομηχανικών αγαθών χωρίς την ανάγκη ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, δηλαδή χωρίς να υπάρχουν εισαγωγές.

   Ο Άνταμ Σμιθ, καθηγητής λογικής και ρητορικής με το βιβλίο του, Ο πλούτος των Εθνών (The wealth of Nations, εκδόσεις Παπαζήση ), πρότεινε το σύστημα ελεύθερης οικονομίας όπου το ατομικό συμφέρον υπηρετεί το κοινωνικό λόγω του "υγιούς" ανταγωνισμού. Επίσης τόνισε πως οποιαδήποτε παρέμβαση και προστασία δημιουργούν τεχνητά εμπόδια στην παραγωγική απασχόληση.

   Ποια όμως παράμετρος (μεταξύ των άλλων) έχει μεγάλη βαρύτητα, τόση ώστε να μετατρέπει ένα κράτος σε υποστηρικτή της ελεύθερης αγοράς; Αυτή είναι η αυτάρκεια.

   Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, βλέπουμε πως το μοντέλο αυτό υποστηρίχθηκε κυρίως από τις ισχυρές και βιομηχανοποιημένες χώρες, οι οποίες ανέκαθεν είχαν πολύ μεγάλη ωφέλεια από την εξαγωγική δραστηριότητα βιομηχανικών προϊόντων.

   Έτσι, μια εμπορική (πόσο μάλλον και νομισματική) ένωση χωρών θα οδηγηθεί με τον καιρό να γίνει σε ομάδα κρατών του πυρήνα και σε αυτά της περιφέρειας ή αλλιώς σε κράτη δορυφόρους. Λόγω της ελεύθερης αγοράς τα κράτη πυρήνες θα εμφανίζουν πλεονάσματα από τις εξαγωγές και οι δορυφορικές χώρες θα εμφανίζουν αντίστοιχα ελλείμματα.

   Μπορούμε να δούμε το φαινόμενο αυτό να ευδοκιμεί συνέχεια κατά το ρου της ιστορίας και παρά την εφαρμογή πολλών οικονομικών μοντέλων που στη συνέχεια αφομοιώθηκαν από τη κοινωνία: Όσο παρεμβατισμός και να υπάρχει στην οικονομία, διεθνείς συμφωνίες υπήρχαν και θα υπάρξουν πάντα. Ακόμα και στο μεσοπόλεμο, την προπολεμική Γερμανία της δεκαετίας του 1930 επί Χίτλερ, η Βουλγαρία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Γιουγκοσλαβία είχαν πάνω από το 50% του εμπορίου τους συνδεδεμένο με τη Γερμανία. Ακόμα και η Ιταλία επί Μουσολίνι συνεργάστηκε με την Αυστρία και την Ουγγαρία, προκειμένου να έχει πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Και στις δυο παραπάνω περιπτώσεις, η Γερμανία και η Ιταλία ήταν οι μόνες χώρες με "αυτάρκεια".

   Ακόμα περισσότερο, είχαμε το φαινόμενο αυτό και επί κομμουνισμού. Σε μία τόσο συγκεντρωμένη σοσιαλιστική οικονομία όπως αυτή της Ρωσίας επί Στάλιν, είχαμε τα περιφερειακά κομμουνιστικά κράτη όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, Η Γιουγκοσλαβία, η Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία και η Αλβανία ήταν στη σφαίρα επιρροής του Κρεμλίνου.

   Και σειρά έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μία ένωση που είτε δεν "σχεδιάστηκε σωστά" είτε σχεδιάστηκε απλά "τυχαία". Ο ευρωπαϊκός Νότος, μην έχοντας την ανάλογη βιομηχανία και τεχνογνωσία του Βορρά, δε θα μπορέσει να έρθει σε σύγκλιση ποτέ με την ανεπτυγμένη Δυτική Ευρώπη. 

1. Υπάρχουν οι χώρες του πυρήνα, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Φινλανδία και το Λουξεμβούργο. Πως μπορούμε να το καταλάβουμε αυτό; Με την πιστοληπτική αξιολόγηση των αντίστοιχων οίκων. Είναι η χώρες που κρατάνε το ΑΑΑ, άρα και τη πρόσβαση σε φθηνή χρηματοδότηση. Από κει και πέρα το απόλυτο χάος, χώρες με εμπορικά ελλείμματα που συσσωρεύονται σε χρέος, χώρες που αγοράζουν τα ακριβά διαφοροποιημένα προϊόντα των χωρών του πυρήνα. 
2. Την εσωτερική αγορά της νομισματικής ένωσης του Ευρώ και
3. Τον υπόλοιπο κόσμο, που περιλαμβάνει και της χώρες της Ε.Ε. που βρίσκονται εκτός Ευρώ.
Η Γερμανία ως ισχυρός παίχτης θέτει τους όρους του παιχνιδιού. Είναι ο δανειστής και ρυθμίζει το παιχνίδι. Μαζί της είναι και η Γαλλία, η οποία δυστυχώς είναι ο μεγάλος ηττημένος σε επίπεδο Ε.Ε. Πείσθηκε να συνταξιδέψει με την Γερμανία αλλά ξέχασε ότι είναι ασθενέστερη της. Αντί να συσπειρώσει γύρω της του αδύναμους της Ε.Ε και να συνασπισθούν, τάχθηκε με το μέρος της Γερμανίας.
  
   Και η αυτάρκεια τι στρατηγικό ρόλο έχει; Αυξάνει τη διαπραγματευτική δύναμη μίας χώρας. Πως θα μπορέσει μία Ελλάδα να αρμενίσει μόνη της στην ιστορία εκτός Ευρώ από τη στιγμή που δε θα έχει χρήματα να εισάγει τρόφιμα, φάρμακα και πετρέλαιο; Ναι και τρόφιμα, γιατί η Ελλάδα μία παραδοσιακά αγροτική χώρα έχει στραφεί στις υπηρεσίες με αποτέλεσμα να έχει σοβαρό πρόβλημα στη περίπτωση εξόδου από το Ευρώ.

   Δυστυχώς η αυτάρκεια είναι αυτή που αναμένεται να "σπάσει" την Ευρωζώνη στα 2, το ισχυρό Ευρώ λίγων και ισχυρών παικτών (εκτός Μεγάλης Βρετανίας) και το περιφερειακό μαλακό Ευρώ, υπερπληθωρισμένο για να συνέχιζει να υποστηρίζει τα πλεονάσματα του Βορρά. Σε μία Ευρώπη που αλλάζει και τρέμει το έδαφος κάτω από τα πόδια της.